De daltonwerkwijze is gebaseerd op de ideeën van de Amerikaanse Helen Parkhurst (1887–1973). Zij begon als jonge onderwijzeres in 1904 in een éénklassige school te werken. Daar kreeg zij te maken met veertig kinderen verdeeld over acht leerjaren.

‘Normaal’ lesgeven was onmogelijk. Zij koos daarom voor een aanpak van een minimum aan lesgeven en een maximum aan zelfstudie. Ze overlegde met de leerlingen waar hun eigen verantwoordelijkheid zou kunnen liggen en waar die van de leraar.

De afspraken werden vastgelegd in een soort contract, de taak. De kinderen beloofden bij dit contract dat zij aan hun taak zouden werken en het werk op tijd af zouden hebben. Helen Parkhurst bood op de momenten dat de kinderen zelfstandig aan het werk waren, hulp aan degenen die dat nodig hadden.
In eerste instantie ging het Helen Parkhurst dus om praktische oplossingen om het onderwijs zo efficiënt mogelijk te maken. Later werden haar ideeën toegepast in de State High School in Dalton (Massachusetts). Hier is ook de naam daltononderwijs ontstaan.